نویسنده: آقای حمیدرضا اقیری

چارچوب TOGAF بی­شک یکی از پرکاربردترین چارچوب های معماری سازمانی است. پس از گذشت 13 سال از انتشار نسخه 9 و 4 سال پس از انتشار نسخه 9.2 این چارچوب، مؤسسه The Open Group (TOG)، نسخه دهم را در سال 2022 میلادی منتشر کرد. نسخه اخیر شاهد تغییرات و روان­سازی های بسیار و افزودن ارجاعات فراوان در متن بوده که خوانش و استفاده از آن را برای مخاطب آسان می­نماید. فارغ از این دست تغییرات، مهم ترین نکته در نگارش نسخه جدید TOGAF، توجه به روندهای کلان فناوری اطلاعات نظیر چابکی (Agility)و روی­کردهای جدید مدیریت داده­ها بوده است. گرچه تغییرات نسخه اخیر نسبتاً زیاد است، اما می توان مهم ترین آن را در موارد ذیل خلاصه نمود.

تغییر ساختار محتوای چارچوب به منظور تسهیل استفاده متخصصین معماری سازمانی و قابلیت توسعه چارچوب: جداسازی مفاهیم پایه نظیر ADM، ACD و EAM/EAG از روش های تخصصی مورد استفاده معماران نظیر تکنیک­های مورد استفاده در لایه­های مختلف معماری، توسعه معماری چابک، مفاهیم Digital enterprise، معماری سرویس­گرا و میکروسرویس، توصیفات مؤلفه­های نوین معماری نظیر جریان­های ارزش و قابلیت­های کسب­وکار، سبب تسهیل در دسترسی به مطالب تخصصی معماری شده است و در عین حال توسعه­پذیری این استاندارد در آینده را نیز امکان­پذیرتر نموده است.

مهم ترین روی­کرد اتخادشده توسط TOG برای نگارش نسخه 10 چارچوب TOGAF را باید همانا چابکی دانست. در طول سال­های اخیر این مؤسسه تلاش کرده بود با انتشار انواع White paperها و برگزاری انواع سمینارها، روی­کرد چابک در TOGAF را تشریح و به نوعی آن را تکمیل نماید. اما در تألیف جدید نسخه منتشرشده TOGAF، این موضوع از ابتدا مورد توجه TOG قرار داشته و آثار آن را در انتشار Applying the ADM using Agile Sprints یا Enabling Enterprise Agility و هم چنین اصلاحاتی که در جای جای متن TOGAF اعمال شده، مشاهده نمود که مهم­ترین آن حذف فلش­های جهت­نما در چرخه ADM و افزودن واژه Amend به عبارت Create Architecture Document Description می باشد.

تأکید بیشتر بر مرجعیت ADM به جای استفاده مستقیم از آن به عنوان یک مدل فرآیندی برای به­کارگیری در چرخه­های معماری سازمانی و مدیریت تغییرات در سازمان بیش از نسخه­های قبلی TOGAF مورد توجه TOG قرار گرفته است. این روی­کرد را می توان در استفاده از سایر بخش های TOGAF نیز تا حدی مشاهده نمود. بدین ترتیب می توان ادعا نمود سبک های مختلف انجام معماری با توجه به نحوه استفاده TOGAF وجود دارد. این مفهوم در نسخه 10 چارچوب TOGAF به عنوان Architecture Styles شناخته می شود.

ارتقای راهنماهای ارائه شده در زمینه توسعه و استقرار قابلیت سازمانی از دیگر مشخصه های نسخه دهم این چارچوب به شمار می رود. ارائه الگویی برای خدمات این قابلیت در بخش Enterprise Architecture Services و همچنین راهنمای ملموس و عملی پیاده سازی این قابلیت در Leader’s Guide to Establishing and Evolving an EA Capability این نکته را عیان می­سازد که TOG به خوبی نیازمندی­های سازمان­ها در این حوزه را شناسایی و با تجمیع تجارب موفق، راهکار عملی خود در این حوزه را ارائه نموده است.

تسهیل استفاده از مفهوم Enterprise continuum با معرفی تکنیک Architecture Abstraction؛ این تکنیک به روش ساده­ای، نحوه صورت­بندی مسائل معماری، از کل به جز را مطرح می کند. با حرکت از کلیات به جزئیات، معمار از فضای مسئله (که در Enterprise continuumمورد توجه نیست) به راه حل می­رسد.

توجه به مفاهیم نوین حوزه مدیریت دیتا؛ در فاز C از چرخه ADM، به معماران توصیه شده است به انواع ساختارهای داده­ای توجه داشته باشند. این ساختارهای داده­ای شامل انواع داده­های مانا (که به­طور سنتی مورد توجه معماران بوده است)، در حال پردازش، در حال حرکت (transit) و باز می­شود. در کنار این مفاهیم، توجه به مفهوم Boundaryless Information Flow در Integrated Information Infrastructure و یا مدیریت داده های پایه در Customer Master Data Management نیز نشان دهنده توجه به جای TOG به مقوله داده در کسب وکارهای نوین دارد.